Phòng thủ - đó luôn là kim chỉ nam cho những thành công của Jose Mourinho từ trước tới nay. Tại Porto, Chelsea và Inter Milan, nhờ chiến thuật phòng ngự khu vực bậc thầy cùng sơ đồ 4-2-3-1, chiến lược gia người Bồ đã nâng tầm những cầu thủ hạng trung lên một tầm cao mới. Có lẽ chẳng bao giờ những Maicon, Paulo Ferreira, Frank Lampard có thể trở thành những siêu sao, nếu không nhờ sự “đặc biệt” của HLV 50 tuổi.

Ở mùa giải năm nay, sau khi trở lại với Chelsea, Mourinho cũng chọn cho mình một hướng đi tương tự. Ông áp đặt sơ đồ 4-2-3-1 vào đội bóng London. Ông đặt Terry trở lại trung tâm hàng phòng ngự. Với đẳng cấp không phải bàn cãi cùng khả năng chỉ huy hàng thủ, Terry mang lại cá tính và sự vững chãi mà “The Blues” ít nhiều đã đánh mất dưới thời Benitez.

Chỉ tính riêng trận đấu với Fulham mới đây, Terry đã có 7 lần phá bóng thành công, 3 lần đánh đầu phá bóng và chiến thắng tới 60% trong những pha không chiến. Không chỉ thủ hay, Terry còn đóng góp vào tình huống lập công của Mikel, với đường chuyền xuất phát từ quả đá phạt góc của Oscar. Anh cũng sở hữu hiệu suất chuyền bóng thành công đáng ngưỡng mộ: 93%. Chẳng quá nếu nói rằng chính việc Mourinho tin dùng Terry là yếu tố chủ chốt giúp Chelsea phòng ngự hiệu quả như hiện nay. Cụ thể: qua 5 vòng đấu tại hạng đấu cao nhất nước Anh, “The Blues” của Mourinho mới chỉ để thủng lưới 2 bàn, con số thấp nhất nhì Premier League. 

Điều dễ nhận thấy nhất, Chelsea tới thời điểm này mới chỉ ghi được 6 bàn thắng sau 5 vòng đấu đã qua. Đó hoàn toàn không phải điều đáng ngạc nhiên, nếu biết rằng ngay ở thời kỳ đỉnh cao cùng “The Blues” cách đây gần 1 thập kỉ, Mourinho là người luôn tôn thờ tỉ số 1-0. Nhưng vấn đề ở chỗ, sau 5 vòng đấu của mùa giải 2004/05, số điểm Chelsea của ông giành được lên tới 13/15 điểm tối đa, so với chỉ 10 điểm của mùa giải hiện tại, chưa kể thất bại đáng buồn tại Champions League.

Mặc dù đã có một kỳ chuyển nhượng được đánh giá là thành công, nhưng có vẻ như Chelsea vẫn còn cần thêm một tiền đạo đẳng cấp để hoàn thiện đội hình. Eto’o đã qua thời đỉnh cao, hay chí ít là những năm tháng thi đấu tại nước Nga lạnh giá đã mài mòn những kỹ năng từng làm nên tên tuổi “Báo đen” ngày nào. Trận gặp Fulham, Eto’o tung ra tổng cộng 3 cú sút, nhưng chỉ 1 trong số đó bóng đi trúng đích.

Nhưng không chỉ có tiền đạo người Cameroon thiếu hiệu quả, Chelsea lúc này còn thiếu cả những “cú đấm” hiệu quả từ tuyến sau. Họ tung ra tổng cộng 10 cú dứt điểm trong hiệp một trận gặp Fulham, nhưng chỉ có 2 tình huống trúng đích. Con số ấy phần nào cải thiện ở hiệp hai, khi Chelsea dứt điểm trúng khung thành của Stockdale 6/13 pha sút bóng, và 2 trong số đó được chuyển hóa thành bàn thắng. 

Tuy nhiên, không phải lúc nào “hậu phương” của Chelsea cũng làm thay nhiệm vụ tấn công cho các tiền đạo tốt đến như thế. Ở thời kỳ đỉnh cao, khi Drogba im tiếng, Mourinho vẫn hoàn toàn tự tin “The Blues” của ông sẽ có được bàn thắng, bất kể là từ Frank Lampard, Arjen Robben hay thậm chí là John Terry. Nhưng hiện tại, điều đó đang ngày càng hiếm gặp tại đội chủ sân Stamford Bridge.

Chính sự thiếu hiệu quả trong dứt điểm cũng là nguyên nhân khiến Chelsea của Mourinho thất bại trước Basel tại vòng bảng Champions League. Họ cầm bóng nhiều hơn, tung ra tới 12 cú sút, nhưng chỉ có được 1 bàn thắng. Trong khi đội bóng Thụy Sĩ chỉ cần 2 tình huống lên bóng để trừng phạt chủ nhà. Hai bàn thua khi trận đấu không còn nhiều thời gian khiến Chelsea đã chẳng thể gượng dậy nổi.

Ngay cả Eto’o còn không giúp Chelsea giải được bài toán hàng công, có lẽ cũng chẳng nên phí phạm niềm tin vào Demba Ba hay Torres thêm nữa. Khả năng Chelsea chiêu mộ được một tiền đạo đẳng cấp trong kỳ chuyển nhượng mùa Đông tới cũng không thực sự khả thi. Đó có thể là tiền đề cho một sự đổi thay cần thiết.

Từ sơ đồ 4-2-3-1 hiện tại, không khó để Mourinho chuyển sang sử dụng sơ đồ 4-3-3 như một giải pháp cải thiện hiệu quả tấn công. Với những cầu thủ chạy cánh có khả năng ghi bàn tốt như Schuerrle hay Hazard, chẳng lý do gì “Người đặc biệt” không thể áp dụng thành công sơ đồ ấy tại Chelsea. Khi ấy, Eto’o hay thậm chí là Ba và Torres cũng sẽ không còn quá đơn độc, áp lực ghi bàn đặt lên vai họ cũng được giảm tải. Tất nhiên, sơ đồ tấn công tất phải giảm hiệu quả phòng ngự, nhưng cứ phòng ngự để rồi dẫn tới những thất bại như trước Everton hay Basel, có lẽ Mourinho cũng chẳng “qua” nổi mùa giải này.