Ngày xưa, số áo nói lên vị trí của cầu thủ, dù chẳng có quy định nào về luật. 90% cầu thủ mang áo số 9 chơi ở vị trí cao nhất trong đội hình. Đấy là tiền đạo cắm, là trung phong, hoạt động chủ yếu trong vùng cấm địa đối phương và gánh vác nhiệm vụ ghi bàn.

Một mặt, hàng thủ đối phương dễ dàng xác định đối tượng cần phong tỏa. Mặt khác, bản thân cầu thủ số 9 không thể đứng mãi trong vùng cấm địa để đợi bóng. Vì nhiều nguyên nhân khác nhau, cầu thủ số 9 lùi dần về phía sau, và đa số trường hợp trở nên hiệu quả hơn, thi đấu dễ dàng hơn. Vả lại, khi trung phong lùi sâu về gần giữa sân thì trung vệ đối phương trở nên hoang mang: có nên bỏ vị trí để bám theo kèm sát trung phong ấy? Thế là nảy sinh một đề tài lớn về chiến thuật. Chân sút chủ lực trong đội thường được kéo về phía sau, trở thành “số 9 giả”.

“Số 9 giả” là cầu thủ không đứng ở vị trí “số 9” nhưng lại sẵn sàng xuất hiện ở “vị trí số 9” và ghi bàn đúng lúc cần thiết. Nandor Hidegkuti chơi như thế trong “đội bóng vàng” Hungary và trở thành một nhân vật lịch sử. Robin Van Persie là “số 9 giả” mẫu mực trong đội hình Arsenal. 

Thật ra, đấy là các chân sút chủ lực, thi đấu trong tình trạng đội bóng của họ vốn đã có một trung phong khác, thường làm “nghi binh”. Đỉnh cao của vai trò “số 9 giả” là lúc các nhà cầm quân mạnh dạn sử dụng đội hình không có tiền đạo thực thụ, giao luôn nhiệm vụ ghi bàn cho một tiền vệ nào đó. Francesco Totti là trường hợp điển hình, trong sơ đồ 4-6-0 của AS Roma thời Luciano Spalletti. Khi TBN trở thành đội tuyển đầu tiên bảo vệ thành công chức vô địch EURO (2012), HLV Vicente Del Bosque dùng sơ đồ 4-3-3-0, với Cesc Fabgregas thường xuyên giữ vai “số 9 giả”.

Vấn đề nảy sinh: tuy thường xuyên lao vào vị trí ghi bàn, nhưng “số 9 giả” lại không xuất phát ở vị trí ấy. Anh ta lùi về gần các tiền vệ, dĩ nhiên. Và do vậy, “số 9 giả” lãnh luôn vai trò kiến tạo. Trong nhiều trường hợp, hóa ra “số 9 giả” mới là cầu thủ có nhiều đường chuyền mang tính tổ chức, kiến tạo nhất. Thế là dẫm chân “cầu thủ số 10”. 

Hệ lụy: người ta bỏ luôn vai trò “số 10” khi trong đội đã có “số 9 giả”. Đã nhiều năm trôi qua kể từ khi giới hâm mộ chợt nhận ra rằng bỗng nhiên bóng đá đỉnh cao chẳng còn “số 10” nào đáng xem nữa. Một thời, thế giới cùng lúc có Michel Platini, Zico, Diego Maradona, Enzo Scifo...

Vả lại, “số 10” hiện diện trên sân là để kiến tạo cơ hội ghi bàn cho “số 9”. Bây giờ, “số 9” đã biến khỏi vùng cấm địa thì “số 10” biết phục vụ ai? Vai trò “số 10” bị khai tử, nhưng vấn đề tổ chức tấn công, kiến tạo cơ hội thì đâu có mất đi. Thế là xuất hiện “số 10 giả” trong bóng đá hiện đại. 

“Số 10 giả” có thể xuất phát từ bất cứ vị trí nào trong đội hình, nhưng anh ta luôn xuất hiện đúng lúc ở vị trí của “số 10 kiểu cũ” và tung ra đường chuyền quyết định. Wesley Sneijder (Hà Lan) và Mesut Oezil (Đức) là các ngôi sao thật sự trong lĩnh vực này. Lionel Messi ở Barcelona, thời Guardiola, cũng thuộc dạng này. Đấy chỉ là những trường hợp thuộc hạng siêu sao. “Số 10 giả” bây giờ gần như có mặt trong mọi đội bóng, thuộc mọi đẳng cấp khác nhau.

Chiến thuật bóng đá quả luôn tiến hóa theo hình xoắn ốc, nghĩa là có những vai trò sau khi biến mất thì bỗng xuất hiện trở lại, ở một đẳng cấp cao hơn. Sở dĩ có “số 9 giả” trước tiên là vì “số 9” ngày càng bế tắc, không còn hợp thời. “Số 9 giả” khai tử “số 10”. Bây giờ, khi “số 10 giả” xuất hiện khắp nơi, thì “số 9” lại có cơ hội hồi sinh trong bóng đá đỉnh cao. 

Robert Lewandowski (Bayern Munich) hoặc Pierre-Emerick Aubameyang (Dortmund) đều đang nhắm đến mục tiêu ghi 30 bàn ở Bundesliga mùa này. Từ chỗ “vô danh tiểu tốt”, Jamie Vardy (Leicester) bỗng trở thành một hiện tượng ở Premier League. Và ở Premier League, chẳng ai có thể xem thường Romelu Lukaku (Everton).

Đấy đều là những “số 9 kiểu cũ”. Họ luôn ám ảnh các hàng phòng ngự khi xuất hiện trong vùng cấm địa. Lewandowski chỉ cần 6 lần nhận bóng trong vùng cấm địa thì anh đã ghi 4 bàn. Bất chấp tình huống đơn giản hay phức tạp. Bất kể cơ hội đến từ đâu, do ai kiến tạo. Anh chỉ cần có bóng gần khung thành. 

Vardy, Aubameyang hoặc Lukaku cũng vậy, với hiệu suất ghi bàn/số lần chạm bóng rất cao. Họ bỗng xuất sắc chẳng kém Didier Drogba (Chelsea trước đây) hoặc Zlatan Ibramimovic (PSG). Khác biệt ở chỗ: Drogba và Ibrahimovic hưởng lợi từ cả một hệ thống đấu pháp, từ các đồng đội giỏi sau lưng họ. Vardy hoặc Lukaku thì khác, đơn giản hơn nhiều. Xem họ thi đấu, HLV Slaven Bilic khẳng định: “Trung phong kiểu cũ, hay cầu thủ số 9 đích thực, đã đồng loạt xuất hiện trở lại”.

Trước đây, “số 9” không thể đứng mãi trong vùng cấm địa, vì họ sẽ bị phong tỏa và đói bóng. Bây giờ, làm sao để họ có bóng, đấy lại là việc của những “số 10 giả”.