Yêu nước bằng cách ghi bàn

Đến tận kỷ nguyên hiện đại, với bao thế hệ ngôi sao lần lượt xuất hiện và chia tay, vẫn không có ai hơn được Sindelar trong cơ man những cuộc bầu chọn cầu thủ xuất sắc nhất nước Áo. Tổ chức thống kê lịch sử bóng đá thế giới (IFFHS) chính thức ghi nhận: Sindelar là cầu thủ Áo xuất sắc nhất trong thế kỷ 20.

Cũng có không ít nhà nghiên cứu lịch sử bóng đá cho rằng Sindelar là một trong những cầu thủ xuất sắc nhất thế giới trong khoảng thời gian giữa 2 cuộc Thế chiến. Tiếc rằng Sindelar tỏa sáng trong thời kỳ mà Cúp C1 châu Âu hoặc giải thưởng “Quả bóng vàng châu Âu” đều chưa ra đời. 

Hồi năm 1932, Sindelar ghi một bàn thắng rất đẹp trong trận giao hữu giữa Áo và Anh, đến nỗi báo chí Anh khi ấy đã gọi đấy là “Bàn thắng đẹp nhất thế kỷ”. Tại World Cup 1934, Sindelar và ĐT Áo phải dừng chân ở vòng bán kết vì thua Italia với tỷ số 0-1. Có không ít nguồn tư liệu ghi nhận rằng bàn thắng duy nhất của Italia được ghi trong thế việt vị. 

Suy cho cùng, Italia “của Mussolini” đương nhiên phải vô địch World Cup 1934 trên sân nhà. Bốn năm sau, ĐT Áo của Sindelar đã vượt qua vòng loại World Cup 1938. Nhưng lò lửa chiến tranh khi ấy đã quá sục sôi. Áo đã bị Đức xóa tên trên bản đồ thế giới trước khi VCK World Cup 1938 diễn ra tại Pháp.

Ngày 3/4/1938, Sindelar và đồng đội thi đấu lần cuối cùng trong danh nghĩa ĐT Áo, khi mà Áo đã chính thức bị sáp nhập vào Đức. Thấy rõ cơ hội biểu dương lực lượng thông qua bóng đá của đồng minh Mussolini bên Italia, trùm phát xít Hitler cũng không chấp nhận việc ĐT Đức thua trên sân cỏ, dù chỉ là thua trong trận giao hữu với đội tuyển của một đất nước không còn tồn tại. Người ta cảnh báo Sindelar rằng ông không nên ghi bàn. Có vẻ như Sindelar đã phải suy nghĩ về cảnh báo ấy trong suốt một giờ thi đấu.

Nhưng trước các cầu thủ Đức vốn chỉ đáng gọi là thế lực hạng nhì trong làng bóng châu Âu thập niên 1930, “Mozart của bóng đá” muốn không ghi bàn cũng khó. Ông có kỹ thuật tuyệt vời, lừa bóng điêu luyện, chuyền rất chính xác và sáng tạo. Rút cuộc thì điều phải đến đã đến. 

Sau hàng loạt pha bỏ lỡ cơ hội một cách khó hiểu, Sindelar chọc thủng mành lưới Đức ở thời điểm mà ai cũng nghĩ rằng trận đấu sẽ hòa 0-0 “cho phải phép”. Đồng đội của Sindelar là Karl Sesta ấn định chiến thắng 2-0 cho Áo. Báo giới ghi nhận: Sindelar và Sesta đã ăn mừng bàn thắng “một cách quá đáng” trước mũi các sĩ quan của Đức quốc xã.

Cái chết bí ẩn trong quá cà phê

Lại phải nói thêm về Sindelar trong cuộc sống ngoài sân cỏ. Ông luôn cổ súy tinh thần dân chủ xã hội và ghét phát xít ra mặt. Dù còn ở đỉnh cao phong độ, Sindelar luôn viện cớ chấn thương hoặc các lý do khác, quyết không tham gia ĐT Đức sau khi nước Áo bị xóa tên trên bản đồ thế giới, trong khi ngược lại, nhiều đồng đội cũ của ông đã khoác áo Đức tại World Cup 1938.

Sindelar luôn tỏ ra đau buồn trước thảm cảnh mất nước, và ông không hề ra khỏi thành phố Vienna sau khi Áo bị Đức sáp nhập. Đấy đều là những chi tiết mà sau này người ta luôn sử dụng để kết nối với nguyên nhân khiến Sindelar thiệt mạng. Nhưng rồi, muốn biết vì sao Sindelar qua đời, các thế hệ sau vẫn phải trả lời câu hỏi trước đó: họ tin vào lời kể của ai!    

Ngay cả khi người ta đã xác định rõ là Sindelar chết vì ngộ độc carbon monoxide, thì nguyên nhân dẫn đến sự ngộ độc vẫn mơ hồ. Có 2 giả thuyết lớn nhất: ông tự tử vì nỗi buồn thời cuộc dẫn đến bệnh trầm cảm, hoặc ông bị phát xít Đức đầu độc. Nhưng hồ sơ chính thức lại ghi nhận rằng đấy là một tai nạn: Sindelar và bạn gái ngộ độc carbon monoxide vì ống khói lò sưởi bị hỏng.

Tất nhiên, đấy là cảnh sát Đức. Chắc chắn là Đức quốc xã không bao giờ nói rằng Sindelar bị đầu độc, nhưng vì sao chúng cũng không ghi vào hồ sơ rằng Sindelar tự tử? Đến đây, câu chuyện lại rẽ sang hướng khác: viên cảnh sát điều tra hiện trường ăn hối lộ, và chính bạn bè của Sindelar - trên danh nghĩa vì nghĩ đến ông - đã hối lộ để cảnh sát bịa đặt ra câu chuyện hỏng ống khói! Sau này, cũng có nhiều người thú nhận là đã nhận tiền để làm nhân chứng, nói rằng họ thấy hoặc biết ống khói của tiệm cà phê bị hỏng nhiều ngày trước khi Sindelar qua đời!

Hình tượng chống phát xít

Còn có những nguyên nhân khác đã được bàn đến, chẳng hạn cả Sindelar lẫn bạn gái ông đều là người Do Thái hoặc có nguồn gốc Do Thái. Giả thiết này không thuyết phục. Nếu quả là người Do Thái thì không đời nào Sindelar được sở hữu một tài sản, khi căn hộ mà ông thuê làm tiệm cà phê và ở với bạn gái là một tài sản đáng kể. 

Cũng có phản biện: đương nhiên Sindelar phải giữ kín nguồn gốc của mình. Trên thực tế, Sindelar quả đã bị Gestapo theo dõi trong một khoảng thời gian dài. Ngay cả việc mở quán cà phê của ông cũng bị nghi ngờ là có mục đích chính trị nhiều hơn kinh doanh. 

Đấy thật ra là tài sản của một người gốc Do Thái tên Leopold Drill, đã bị chính quyền trục xuất. Sindelar mua lại căn hộ và trả đủ tiền cho Leopold Drill - dù ông không nhất thiết phải trả đủ như thế. Dù sao đi nữa, hồ sơ về Sindelar mà phát xít Đức lưu trữ chỉ ghi nhận rằng Sindelar là trường hợp “thân Do Thái”. 

Một người bạn của Sindelar, Egon Ulbrich, kể lại trong bài điều tra “Bóng đá và phát xít” của BBC hồi năm 2003: họ phải hối lộ để cảnh sát ghi nhận cái chết của Sindelar là một tai nạn vì luật lệ thời ấy không cho phép dân chúng tụ tập, tưởng niệm một người qua đời do tự tử, do bị hành quyết hoặc có liên quan đến yếu  tố tội phạm. Phải xóa bỏ mọi chi tiết có thể dẫn đến nghi ngờ về việc đầu độc là vì vậy”. Trên thực tế, đã có khoảng 200.000 đến 300.000 người tham gia tưởng niệm trong tang lễ Sindelar, và ông càng nổi tiếng hơn qua sự kiện này.

Dù là qua đời với nguyên nhân nào đi nữa, Sindelar vẫn là người hùng từ trong ra ngoài sân cỏ. Trong cái thời kỳ tồi tệ mà chủ nghĩa phát xít ngày càng được mở rộng, chính thái độ ấy của Sindelar đã trở thành động lực quan trọng đối với tất cả những ai chống phát xít.