Hồi đầu mùa giải 2017/18, thủ thành Ederson của Man City đã tạo ra một hiện tượng trong làng bóng đá. Những cú phát bóng dài từ giữa sân của anh trở thành thứ vũ khí lợi hại để tạo cơ hội ghi bàn cho Man xanh. Tuy nhiên, các đối thủ cũng dần bắt bài được “chiêu thức” này.

Sau đó, vào mùa hè năm 2019, IFAB - cơ quan chịu trách nhiệm về luật bóng đá  đã thay đổi luật liên quan đến cú phát bóng của thủ môn. Theo đó, thủ môn được chuyền cho đồng đội ngay trong vòng cấm thay vì như trước kia đồng đội phải đứng ngoài vòng cấm để nhận bóng từ thủ môn.

Bên cạnh việc thay đổi về luật việt vị và áp dụng công nghệ VAR, đây là thay đổi quan trọng nhất của môn thể thao vua. Kể từ sau khi luật này được áp dụng, số lượng cú phát bóng ngắn ở Premier League đã tăng đều đặn và hiện cao gấp đôi so với con số của mùa 2018/19. Và trong 5 năm qua, nó đã đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự gia tăng của việc kèm người, vị trí di chuyển của tiền vệ trung tâm và chiến thuật pressing ngay bên phần sân đối phương.

“Nhiều người đã đánh giá thấp tác động của việc thay đổi luật phát bóng lên”, Arsene Wenger, cựu HLV của Arsenal và hiện là giám đốc phát triển toàn cầu của FIFA, cho biết. “Luật này được đưa ra để khiến trận đấu diễn ra nhanh hơn và ngoạn mục hơn. Điểm hấp dẫn chính là thu hút đối thủ của bạn ra xa khung thành nhất có thể và cố gắng đưa bóng xuyên qua. Nếu bạn có thể vượt qua lớp pressing đầu tiên của đối thủ, bạn sẽ có nhiều không gian hơn để tổ chức tấn công”.

Chính đội bóng cũ của Wenger là Arsenal đang thường xuyên làm như vậy. Hậu vệ Gabriel sẽ chuyền bóng cho David Raya trước khi thủ môn này phát triển bóng lên phía trên.

“Điều đầu tiên xảy ra sau khi thay đổi luật là nó giúp việc phát triển bóng dễ dàng hơn, vì thủ môn không phải chuyền dài lên phía trên và tạo cơ hội cho đối thủ có cơ hội cướp bóng”, một HLV/chuyên gia phân tích của 1 CLB lớn tại châu Âu cho biết.

“Trước kia, nếu thủ môn chuyền bóng cho một trung vệ, anh ta phải đứng ở ngoài vòng cấm và đối thủ sẽ dễ dàng vây ráp. Nhưng bây giờ, hậu vệ có thể đứng gần thủ môn trong vòng cấm và họ sẽ chuyền bóng qua lại cho nhau dễ hơn để thoát áp lực. Ngoài ra, hầu hết các đội bóng còn đưa tiền vệ lùi xuống vòng cấm và giúp cho thủ môn có nhiều phương án chuyền bóng hơn. Các đội đối thủ sẽ phải huy động nhiều cầu thủ hơn nếu muốn cướp bóng. Điều này kéo theo sự gia tăng của lối chơi pressing theo kiểu người kèm người”.

Tất nhiên, điều này cũng tạo ra tác động tới cách di chuyển của các tiền đạo. “Khi bạn có thể chuyền bóng qua lại dễ dàng ở vòng cấm, đối thủ sẽ phải dồn nhiều cầu thủ tấn công hơn để gây áp lực. Nhưng khi bạn có thủ môn có thể chuyền bóng tốt, đó sẽ là cơ hội để tấn công. Khi đó, các tiền đạo sẽ phải lùi sâu hơn để nhận bóng rồi di chuyển và vượt qua người theo kèm”, vị chuyên gia phân tích trên cho biết. 

Một trong những đội bóng hiệu quả nhất trong những mùa giải đầu tiên sau khi thay đổi luật là Inter Milan dưới thời Antonio Conte. Theo đó, Conte sẽ tìm cách để đội hình của đối phương lộ ra khoảng trống cho các tiền đạo của mình. Ví dụ gần đây hơn là ĐT Đức dưới thời Julian Nagelsmann.

Luật phát bóng mới khiến các HLV buộc phải biến đổi chiến thuật của mình. HLV Russell Martin của Southampton là một trong những người đã tạo nên cách thức mới như vậy. Theo đó, một trung vệ sẽ đứng ngang hàng với thủ môn, nhận bóng, sau đó đợi tiền đạo đối phương gây áp lực rồi sẽ chuyền bóng trả về cho thủ môn. Sau đó thủ môn sẽ dâng cao để phối hợp với các đồng đội, giống như cách một trung vệ hay làm.

Tân HLV của Marseille, Roberto De Zerbi, cũng có những thử nghiệm đáng chú ý. Trong mùa giải 2020/21 với Shakhtar Donetsk, ông thường xuyên để đội của mình chơi với 4 cầu thủ trong vòng cấm, thu hút cầu thủ đối phương sang một bên cánh trước khi chuyền bóng sang hướng đối diện.

Mùa giải trước, St Pauli của HLV Fabian Hurzeler đã để thủ môn của họ sẵn sàng cầm bóng dâng cao sau khi nhận bóng từ hậu vệ. Điều này có nghĩa là thủ môn có thể thu hẹp khoảng cách với khung thành đối phương để chuyền bóng chuẩn xác hơn.

Feyenoord của Arne Slot thì lại có cách triển khai bóng kiểu khác. Theo đó, thủ môn Justin Bijlow sẽ cầm bóng đứng chờ cầu thủ đối phương đến phút cuối rồi mới chuyền bóng cho trung vệ. Sau đó, trung vệ này sẽ cầm bóng dâng lên và chờ khoảng trống xuất hiện để chuyền.

Nhưng tất nhiên, sẽ có những rủi ro nếu như bị đối phương cướp bóng. Chính vì thế, nhiều đội bóng đã chuyển sang việc nhử cầu thủ đối phương dâng cao rồi thủ môn chuyền dài lên phía trên. Tất nhiên, để thực hiện điều này thì cần những thủ môn phải biết cách phất bóng dài cực tốt.

Bóng đá đã trải qua một sự thay đổi đáng kể cách đây 5 năm và mức độ đa dạng về mặt chiến thuật đã tăng lên đáng kể.