Hậu vệ cánh huyền thoại người Argentina là người hùng với hàng triệu người trên sân bóng, nhưng bên ngoài San Siro, anh còn cho thấy mình là một người có nguyên tắc và bản lĩnh chính trị vững vàng ra sao.  

Vào tháng 1/1994, Javier Zanetti mới khởi nghiệp chuyên nghiệp được 2 năm. Ra mắt ở đội hạng Nhì Talleres - một CLB nhỏ ở nam Buenos Aires - anh vừa gia nhập Banfield, nơi anh tỏa sáng tại giải hạng Nhất Argentina và bắt đầu thu hút sự chú ý từ châu Âu.  

Anh sắp sửa bắt đầu cho một hành trình vào loại dài nhất và thành công nhất trong lịch sử bóng đá đỉnh cao, trong đó Zanetti giành 16 danh hiệu lớn bao gồm Serie A, Coppa Italia, Cúp UEFA, và Champions League, chưa kể một HCB Olympic và vô số danh hiệu cá nhân.  

Anh sẽ trở thành một tượng đài ở châu Âu, một huyền thoại với Inter Milan, và có lẽ là hậu vệ phải giỏi nhất ở thời của anh với sự kiên cường, bền bỉ, và bản lĩnh của một cá tính lớn. Bên ngoài sân cỏ, anh còn thể hiện điều hiếm thấy với thế giới bóng đá: một người có lý tưởng, nguyên tắc, và dám đấu tranh.

Dù có lẽ lúc đó anh chưa biết, những biến cố vào tháng 1/1994 sau này đã tạo cảm hứng cho những chương hấp dẫn nhất trong sự nghiệp chuyên nghiệp của Zanetti. Đó là một hành trình dài và hiển hách, điều tạo cảm hứng cho nó cũng khác thường.

Phía bắc Banfield, ở bên kia đường xích đạo, rắc rối đang bùng phát ở một vùng nông thôn nghèo nàn, bị bỏ rơi của châu Mỹ Latin. Cách nhà của Zanetti ở Buenos Aires 4.000 dặm (hơn 6.400 km), bạo lực bùng phát ở bang Chiapas của Mexico.

Sau này người ta sẽ gọi nó là cuộc nổi dậy Zapatista, cuộc tranh đấu giữa chính quyền Mexico và một nhóm cách mạng cánh tả trong vùng. Trong khi những người Zapatista bị coi là bọn vô chính phủ, xã hội chủ nghĩa, xã hội chủ nghĩa vô chính phủ, bọn nghiệp đoàn chủ nghĩa vô chính phủ, và nói chung là mọi tên gọi khác chỉ phe cánh tả, động cơ thực sự của cuộc nổi dậy phức tạp hơn nhiều mô tả thuần túy về sự đấu tranh ý thức hệ.  

Chính những người Zapatista bác bỏ mọi sự phân loại chính trị với họ. Tự đặt tên mình theo Emiliano Zapata, nhà lãnh đạo cuộc cách mạng Mexico 1910 và một người tử đạo cho phong trào vô sản thế giới. Họ cũng thu hút được sự ủng hộ từ cộng đồng người Maya bản địa ở Chiapas, cũng như nhiều nhóm cánh tả vũ trang nhỏ lẻ ở miền Bắc Mexico.

Quân đội giải phóng dân tộc Zapatista được thành lập năm 1983, với ý định chiến đấu đòi những quyền tự trị lớn hơn, kiểm soát tài nguyên địa phương, cải cách ruộng đất, và thực thi pháp luật bình đẳng. Khẩu hiệu của họ là “Para todos todo, para nosotros nada” - Tất cả của cải cho tất cả mọi người, chúng tôi chẳng cần gì cả.

Bản sắc của phong trào Zapatista gắn chặt với người Maya và điều kiện của vùng Chiapas. Là một trong những bang nghèo và bất bình đẳng nhất ở Mexico, người Maya trong vùng bị tước đoạt hầu nhưu tất cả. Nhiều người Chiapas cảm thấy chính quyền đã bỏ rơi họ, chỉ khai thác cạn kiệt nguồn tài nguyên thiên nhiên trong khi phớt lờ đời sống nhọc nhằn của nông dân và những người Maya thiểu số.

Truyền thống sở hữu đất đai tập thể của người Maya cũng bị chính quyền xâm phạm bằng các chính sách tư hữu hóa, một điều kiện bắt buộc để Mexico được phép tham gia Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA).

Sau khi quyết định tư hữu hóa đất đai được công bố, những người Zapatista quyết định đã tới lúc họ chuyển sang đấu tranh vũ trang. Cuộc nổi dậy Zapatista bắt đầu vào ngày đầu năm mới, cũng là ngày NAFTA đi vào hiệu lực.

Zapatista tuyên bố mục tiêu của cuộc khởi nghĩa qua đài phát thanh, rồi 3.000 tay súng của họ chiếm giữ những đô thị trên khắp bang ngay buổi sáng hôm đó. Trong khi cuộc nổi dậy bước đầu thành công, quân đội Mexico nhanh chóng phản công, gây ra tổn thất ghê gớm cho phong trào.

Lực lượng nổi dậy vũ trang thô sơ và kém xa về quân số. 12 ngày sau khi khởi nghĩa nổ ra, họ đã phải chấp nhận một cuộc ngừng bắn, và cuộc cách mạng vũ trang Zapatista bị khai tử. Nhưng họ không dễ bị khuất phục.

Trong những cuộc thương lượng với chính quyền, những người Zapatista bắt đầu được thế giới chú ý hơn, thông qua nhà lãnh đạo đầy cá tính của họ Subcomandante Marcos, một người luôn xuất hiện với tẩu thuốc và khăn bịt mặt kiểu Balaclava.  

Ông nhanh chóng trở thành một người hùng khắp Mỹ Latin, và rồi trên toàn thế giới. Trong những năm tiếp đó, phong trào chuyển sang đấu tranh hòa bình, nhận được sự ủng hộ quốc tế, và bắt đầu đấu tranh cả qua Internet.

Có phần trớ trêu khi mà phong trào đòi quyền tự trị và bảo vệ truyền thống cho địa phương chống toàn cầu hóa rốt cuộc lại được ủng hộ mạnh mẽ chính nhờ quá trình toàn cầu hóa đó. Cũng nhờ thế, cuộc đấu tranh Zapatista đã nhận được sự ủng hộ từ người nổi tiếng nhất: Javier Zanetti.  

Chỉ chính Zanetti mới có thể nói anh biết về cuộc đấu tranh Zapatista từ khi nào; có lẽ là khi anh còn là một cầu thủ trẻ ở Banfield và xem được tin tức trên truyền thông về vụ nổi loạn; có thể là khi anh mới tới Inter Milan vào giữa những năm 1990; có khi là lúc những người Zapatista tuyên bố quyền tự trị trên thực tế của họ vào giai đoạn chuyển giao thiên niên kỷ.  

Nhưng dù cho là khi nào, sự gắn bó của Zanetti với phong trào là cực kỳ mật thiết. Câu hỏi đặt ra là một cầu thủ triệu phú thì có liên hệ gì với một nhóm loạn dân cánh tả ở Chiapas?

Để hiểu tại sao Zanetti có cảm tình với phong trào Zapatista, cần phải nhìn lại xuất thân của chính anh. Ra đời trong một gia đình lao động gốc Italia, anh lớn lên ở quận Dock Sud, Buenos Aires, một khu nghèo khó, đầy bạo lực và tội ác.

Trong khi những gian khó thiếu thời của anh là ở vùng đô thị, anh nhìn thấy ở phong trào của những người nông dân Zapatista một khát vọng về chống lại bất công.  Dù sau này trở nên giàu có nhờ sự nghiệp cầu thủ chuyên nghiệp, Zanetti chưa bao giờ chỉ đơn giản tận hưởng đời sống đó.

Anh gắn bó với những sáng kiến từ thiện trong suốt cuộc đời mình, nhất là sau cuộc khủng hoảng kinh tế ở Argentina giai đoạn chuyển giao thế kỷ, khi anh và vợ thành lập Fundación PUPI, một tổ chức phi lợi nhuận chăm lo cho những trẻ em sống ở dưới mức nghèo khó ở khu vực Buenos Aires.

Nếu Zanetti đã ý thức như thế về cộng đồng của chính anh, thì anh càng có thêm lý do để chăm lo cho những người bị đàn áp và bóc lột. Là một người Công giáo ngoan đạo lớn lên ở Nam Mỹ những năm 1970 và 1980, anh chắc chắn đã thấm nhuần tư tưởng về bình đẳng, bác ái, và công bằng xã hội gắn với đức tin của anh.  

Tư tưởng thần học tự do cũng gắn bó chặt chẽ với phong trào Zapatista, vốn có quan hệ tốt với giới lãnh đạo tôn giáo ở Chiapas. Thật ra, thỏa thuận ngừng bắn của họ với chính quyền Mexico là nhờ trung gian của giáo phận Công giáo tại San Cristóbal de las Casas, đứng đầu là giám mục và nhà thần học tự do nổi tiếng Samuel Ruiz.

Trong bối cảnh không mấy cầu thủ bóng đá có thể nhận thức chính trị như thế, nhất là với rủi ro họ có thể hủy hoại hình ảnh của mình, những gì Zanetti làm càng trở nên đặc biệt.

Năm 2004, vào lúc Zapatista có lẽ đang hoạt động tích cực nhất trên truyền thông, mối quan hệ bằng hữu của họ với Zanetti được công khai.  Anh đã thuyết phục được những người có quyền lực ở Inter Milan góp 5.000 euro cho các cộng đồng Zapatista tại Chiapas, cộng thêm một chiếc xe cứu thương, giày chơi bóng đá, và những chiếc áo đấu của Inter Milan với số 4 của anh sau lưng.

Cùng với sự hỗ trợ tài chính, những trao đổi giữa Zanetti và Zapatista được thông báo rộng rãi trên báo chí châu Âu. Trong một tin nhắn gửi kèm hàng cứu trợ, anh viết: “Chúng tôi tin ở một thế giới tốt đẹp hơn, một thế giới không bị toàn cầu hóa, một thế giới giàu có bởi những khác biệt văn hóa và tập tục của mọi dân tộc.  Đó là lý do tại sao chúng tôi hỗ trợ các bạn trong cuộc đấu tranh gìn giữ truyền thống và cho lý tưởng của các bạn”.

Zanetti không chỉ nói suông, và những người Zapatista đã đáp lại xứng đáng: “Chúng tôi biết chúng tôi không đơn độc trong cuộc tranh đấu này”. Còn đáng chú ý hơn khoản hỗ trợ là ý định tổ chức một trận đấu giữa Inter Milan với đội bóng của lực lượng nổi dậy.

Vài tháng sau những trao đổi đầu tiên, Zapatista liên lạc với CLB thông qua Subcomandante Marcos. Giờ đã là một người hùng của phe cánh tả và là biểu tượng tranh đấu quốc tế, ông gửi một lá thư tới Giuseppe Meazza thách Inter đá một trận giao hữu “với đội của quân đội giải phóng dân tộc Zapatista”.

Dù lời mời là rất nghiêm túc, ngôn ngữ của lá thư đậm chất hài hước: “Bởi chúng tôi rất quý các bạn, chúng tôi sẽ không để các bạn phải thủng lưới quá nhiều”. Zanetti đáp lại thật giản dị: “Với tôi việc chấp nhận lời mời đó không có gì khó, tôi sẵn sàng đi”.

Nhưng không may cho những người cánh tả lãng mạn yêu bóng đá trên toàn thế giới, trận đấu đã không bao giờ có thể diễn ra. Những người Zapatista lúc đó đã xây dựng hệ thống chính quyền tự quản riêng của họ, và đang đối đầu với chính quyền trung ương Mexico về rất nhiều vấn đề.  

BLĐ Inter có vẻ đã quyết định họ không muốn chọc giận Mexico City. An ninh cũng là một vấn đề lớn và cuối cùng, cả việc Zapatista sang Italia hay Inter sang Mexico đều không thể thu xếp. Nhưng Zanetti đã làm tất cả những gì có thể.

Ngày nay, thật khó tưởng tượng bất cứ cầu thủ hay đội bóng nào ở châu Âu lại sẵn sàng đi xa như thế vì một niềm tin chính trị đúng đắn.

XEM THÊM

Cuadrado cuống cuồng xin lỗi sau màn đùa dại dột 'gây bão'

Zidane là bản sao của Allegri, Juventus nên tránh xa

Choáng ngợp với 'thiên đường' Ronaldo mới thuê để tránh dịch Covid-19