Để đánh giá vị thế của Mourinho, và giải thích tại sao Mourinho 2024 lại "bị ế khách" hơn Mourinho 2004 hay thậm chí 2014, cần xem xét những lý do chính xác dẫn đến sự đi xuống của ông. Đúng vậy, thế giới bóng đá đang ngày càng phát triển và Mourinho đã bị bỏ lại phía sau. Nhưng bằng cách nào? Điều này có thể được chia thành 5 loại.

Đầu tiên, rõ ràng các cầu thủ đã chán ngán Mourinho cũng như các phương pháp huấn luyện của ông. Đây đã là một khuôn mẫu đã được Mourinho áp dụng ở Real Madrid, Chelsea, MU, Tottenham và ở một mức độ nhất định tại AS Roma. Thậm chí, ngay ở cuối nhiệm kỳ đầu tiên của ông tại Chelsea cũng phần nào cho thấy sự bất ổn. 

Dù vậy, sẽ là thiếu công bằng nếu coi Mourinho là một kẻ thất bại, bởi ông đã mang lại những lợi ích ngắn hạn: Real Madrid dưới tay Mourinho đã lật đổ Barca của Pep Guardiola vô địch La Liga; Chelsea của ông đã đăng quang Premier League; MU chinh phục Europa League và Cúp Liên đoàn, còn Roma lên đỉnh Europa Conference League rồi lọt vào chung kết Europa League. Riêng Tottenham là nơi Mourinho trắng tay, khi ông bị CLB sa thải ngay trước trận chung kết Cúp Liên đoàn.

Thứ hai, phong cách chơi bóng của Mourinho xét về giá trị giải trí giờ đã lạc hậu. Gần như không thể đăng quang giải VĐQG ở kỷ nguyên bóng đá hiện đại nếu CLB chỉ nhăm nhăm phòng ngự. Lý do bởi luôn cần một số điểm cần thiết để thành công, ví dụ hơn 80 hoặc 90 điểm/mùa. Theo thời gian, bóng đá ngày nay dựa trên lối chơi táo bạo, cố gắng ghi bàn trước đối phương để giành chiến thắng thay vì giữ sạch lưới. Thế nhưng, cách tiếp cận của Mourinho vẫn giữ nguyên.

Thứ ba, Mourinho dường như không tin vào tầm quan trọng của tình trạng thể lực. Phương pháp huấn luyện của ông luôn dựa trên khái niệm chu kỳ hóa, trong đó, điều kiện thể chất được đưa vào các bài tập kỹ chiến thuật. Đây ban đầu là một khái niệm mang tính cách mạng khi Mourinho bứt lên cách đây 2 thập kỷ. Tuy nhiên, phương pháp đó đã được nhân rộng và vượt qua. Về lâu dài, đội bóng của Mourinho dường như đã cạn kiệt thể lực.

Thứ tư, trong nửa thập kỷ qua, bóng đá châu Âu luôn đi kèm với pressing. Đội bóng của Mourinho nhìn chung vẫn rất tốt về nhiều mặt chiến thuật, nhưng pressing chưa bao giờ là sở trường của ông. Đôi khi, CLB của Mourinho pressing, song không phải với sự kiên trì hay gắn kết mà chúng ta mong đợi ở một đội bóng hiện đại hàng đầu.

Cuối cùng, Mourinho có phần lạc hậu so với các HLV khác vì ông dựa vào sự xuất sắc của cá nhân ở 1/3 cuối sân đối phương. Ông thường phó mặc cho một ngôi sao tấn công chủ chốt một vai trò tự do, phụ thuộc vào sự tỏa sáng của người này trong việc tìm kiếm các bàn thắng.

Từ 5 điều vừa nêu, chúng ta sẽ thấy Mourinho thực tế được sinh ra để làm việc ở cấp ĐTQG. Vì sao?

Đầu tiên, các HLV cấp ĐTQG không chịu trách nhiệm chính về sự phát triển của một cá nhân. Họ huấn luyện các cầu thủ của mình khoảng chục trận đấu mỗi năm. Do đó, các cầu thủ có lẽ sẽ ít cảm thấy mệt mỏi với một HLV cụ thể hơn, đặc biệt với trường hợp của Mourinho.

Thứ hai, bóng đá cấp ĐTQG về cơ bản mang tính phòng thủ cao hơn cấp CLB. Phong cách phòng ngự phù hợp với vòng loại trực tiếp hơn là những giải VĐQG đường dài. Chìa khóa là không thua, thay vì thực sự thắng. 

Thứ ba, các HLV cấp ĐTQG không cần bận tâm quá nhiều về mức độ thể lực của các cầu thủ.

Thứ tư, pressing không phải là yếu tố chính tạo nên thành công của hầu hết các ĐTQG. Ba đội tuyển gần nhất vô địch World Cup gồm Đức, Pháp và Argentina không dựa nhiều vào cách tiếp cận đó. Hai đội gần nhất lên đỉnh EURO là Bồ Đào Nha và Italia cũng tương tự.

Thứ năm, các HLV cấp ĐTQG không có nhiều thời gian trên sân tập để tạo ra các lối chơi tấn công phức tạp. Họ cũng thường trông cậy vào một cá nhân hoặc một ngôi sao nào đó. Xét cho cùng, đó cũng là kiểu đội bóng mà Mourinho xây dựng.

Rõ ràng, Mourinho - với tính cách và triết lý của mình - phù hợp với bóng đá cấp ĐTQG hơn CLB. Thậm chí, nhà cầm quân 60 tuổi còn có thể trở thành HLV hay nhất thế giới ở cấp ĐTQG. Vậy thì, Mourinho hãy nắm bắt lấy cơ hội đó thay vì cố chấp đi theo lối mòn.