Có thể nói ngày quan trọng nhất trong sự nghiệp cầm quân của Mikel Arteta là ngày lễ tặng quà 4 năm trước (26/12/2020). Trước trận đấu với Chelsea vào tối hôm đó, Arsenal đứng thứ 15 trên BXH Premier League và đang trải qua chuỗi 7 trận không thắng. Dự án của Arteta, khi đó vẫn còn trong giai đoạn trứng nước, đứng trên bờ vực sụp đổ hoàn toàn.

Trong những ngày đen tối đó, Arsenal tệ đến mức Sam Allardyce còn mô tả họ là ứng cử viên xuống hạng. Ban huấn luyện của Arteta đã nghĩ đến kết cục xấu nhất. Nếu Arsenal thua tiếp, vị HLV Tây Ban Nha có thể bị sa thải.

Nhưng rồi, như một tia sáng lóe lên trong đường gầm, Emile Smith Rowe xuất hiện. Tài năng trẻ trưởng thành từ lò đào tạo Arsenal đã có trận đầu tiên của mùa giải theo cách ấn tượng nhất. Ngoài một pha kiến tạo, Smith Rowe đã làm bừng sáng lối chơi của Arsenal. Họ xuất sắc hạ gục Chelsea với tỷ số 3-1. Đột nhiên, sự tự tin, sức sáng tạo và động lực lại tràn về với Pháo thủ.

Smith Rowe tiếp tục đá chính 9 trận đấu tiếp theo, khẳng định vai trò là một cầu nối lý tưởng giữa hàng tiền vệ và hàng công. Cùng với Bukayo Saka, một sản phẩm cây nhà lá vườn khác, cả hai đã châm ngòi cho cuộc cách mạng khiến Arsenal trở thành một đội bóng đáng gờm, thách thức danh hiệu mà chúng ta thấy hiện nay.

Tuy nhiên, tốc độ của cuộc cách mạng đó nhanh đến mức Smith Rowe đã bị bỏ lại phía sau. Vì nhiều lý do, bao gồm cả vấn đề chấn thương, tiền vệ người Anh đã không thể duy trì được phong độ tốt nhất. Trong hai mùa giải Premier League gần đây, Smith Rowe chỉ được đá chính 3 lần và không ghi nổi bàn thắng nào.

Từ giữa mùa giải trước, Smith Rowe đã phải đối diện sự thật là anh cần rời khỏi CLB mà anh đã gia nhập khi mới 10 tuổi. Câu hỏi không phải là liệu Smith có nên rời đi hay không, mà là anh sẽ đi đâu – và Arsenal sẽ nhận được bao nhiêu từ anh?

Câu trả lời đã tới trong hè này: Fulham dám chi số tiền kỷ lục 34 triệu bảng để đón về Smith Rowe. Nhìn bề ngoài, có vẻ như đây là một vụ chuyển nhượng phù hợp với tất cả các bên: Arsenal nhận được số tiền lớn cho một sản phẩm của học viện, Fulham có một tuyển thủ Anh chất lượng và Smith Rowe có cơ hội ra sân thường xuyên tại Premier League.

Tuy nhiên, về mặt cảm xúc, đây là một vụ chuyển nhượng làm đau lòng những người Arsenal. Bởi lẽ Smith Rowe là một trong những nhân vật quan trọng nhất trong quá trình tái thiết của Pháo thủ dưới thời Arteta. Nhiều CĐV Arsenal sẽ đau lòng khi biết rằng lời ca “Saka và Emile Smith Rowe” trong bài “Rockin' All Over The World” của Status Quo sẽ không còn được cất lên tại Emirates.

Vì sao Smith Rowe bị đẩy tới bước này? Trong số nhiều lý do, thể lực có lẽ là yếu tố quan trọng nhất. Vào tháng 9/2022, Smith Rowe đã phẫu thuật chấn thương háng khiến cầu thủ này khổ sở trong nhiều tháng. Tiền vệ người Anh đã không thi đấu trở lại cho đến tháng 1/2023, thời điểm Arsenal đang dẫn đầu Premier League với một đội hình ổn định.

Đó là những tháng quan trọng, khi Martin Odegaard khẳng định mình là một trong những cầu thủ kiến thiết xuất sắc nhất châu Âu, và Smith Rowe đơn giản là không thể cạnh tranh. Một chấn thương khác vào đầu mùa giải trước cũng có tác động tương tự. Và sự xuất hiện của Declan Rice cùng Kai Havertz đã đẩy Smith Rowe xuống lựa chọn cuối cùng ở hàng tiền vệ.

Tuy nhiên, cũng phải thừa nhận Arteta chưa từng có niềm tin cao độ vào Smith Rowe. Ngay cả khi Smith Rowe đạt đỉnh cao phong độ, vị HLV người Tây Ban Nha vẫn thường nói về học trò bằng giọng điệu khắt khe, khác với những cầu thủ như Saka và Odegaard.

Ví dụ, sau chiến thắng trước West Brom vào tháng 5/2021, Arteta đã khen ngợi Smith Rowe vì ghi bàn thắng đầu tiên trong mùa giải. Nhưng ông lại nhấn mạnh việc tiền vệ người Anh vẫn cần phải tiến bộ nhiều như thế nào.

“Cậu ấy đang có một mùa giải đáng kinh ngạc. Nhưng cậu ấy mới có bàn thắng đầu tiên tại Premier League. Một mùa giải đáng kinh ngạc đối với một số 10 tại Arsenal đồng nghĩa với việc phải ghi 15 bàn thắng và có 10 pha kiến tạo. Nếu làm được thế, bạn mới có thể đứng vào hàng ngũ những cầu thủ hàng đầu Premier League và châu Âu. Smith Rowe vẫn chưa có khả năng làm được điều đó”, Arteta nhấn mạnh.

Ở Arsenal, nhiều người nói rằng Arteta chỉ thích một nhóm cầu thủ. Và Smith Rowe chưa bao giờ thực sự nằm trong số này. Việc Arsenal lần lượt chiêu mộ Odegaard, Fabio Vieira, Havertz và Rice trong những năm gần đây là bằng chứng cho thấy Smith Rowe không có vai trò quan trọng trong mắt Arteta.

Về mặt chiến thuật, một số thay đổi tại Arsenal cũng làm khó Smith Rowe. Một số trận đấu hay nhất của cầu thủ này trong mùa giải 2021/22 đến từ vị trí cầu thủ chạy cánh trái có xu hướng bó vào trong. Nhưng tới mùa 2022/23, Arteta muốn sử dụng mẫu cầu thủ chạy cánh thuần bám biên nhằm mở rộng lối chơi. Smith Rowe chưa bao giờ là cầu thủ như vậy.

Từ đó, tiền vệ người Anh phải cạnh tranh cho vị trí "số 8" trong hàng tiền vệ ba người, thay vì "số 10" trong vai trò tự do hơn. Với nhiều yêu cầu phòng thủ hơn trong một đội hình như vậy, Smith Rowe không phải lúc nào cũng cảm thấy thoải mái so với khi tung hoành trên hàng công.

Những yếu tố kể trên, cộng với nhu cầu kiếm tiền từ chuyển nhượng của Arsenal, đã dẫn đến sự ra đi của Smith Rowe. Tại Fulham, tiền vệ 24 tuổi có cơ hội tìm lại sự tự tin và động lực để một lần nữa chứng minh tài năng. Tại Arsenal, sẽ có nỗi buồn khi Smith Rowe ra đi, nhưng cũng có lòng biết ơn vì những đóng góp quan trọng của tiền vệ này trong sự phát triển của triều đại Arteta.