Lấy điểm số hiện có chia cho các trận đấu đã thi đấu, chúng ta sẽ có cái gọi là “điểm trung bình” của một đội bóng. Đây là thông số chỉ thường được dùng ở các hạn mục thống kê, nhưng nay, nó có thể được đem ra là tiêu chí đánh giá ngôi vô địch hoặc suất xuống hạng.  

Nếu Premier League 2019/20 được quyết định theo tiêu chí này thì nó sẽ như thế nào? Không có gì ngạc nhiên khi Liverpool sẽ giành danh hiệu. Sự khác biệt về điểm trung bình của họ giữa họ lớn hơn Man City 0,79, điểm (2,83 và 2,04).

Tuy nhiên, sự khác biệt giữa đội xếp hạng Bảy là Wolves với đội bét bảng Norwich lại chỉ là 0,76 điểm (1,48 và 0,72). Đấy là điều khó thuyết phục Norwich an tâm xuống hạng.  

Nếu dùng BXH theo tiêu chí này, chỉ có Sheffield United là lợi khi tăng thêm một bậc, vượt qua cả Wolves và Tottenham. Tuy nhiên, không có thay đổi nào đối với các đội hiện đang ở vị trí xuống hạng.

Xin lỗi Bournemouth, bạn đã bị xuống hạng do kém hiệu số bàn thắng/bại trung bình mặc dù điểm trung bình của họ bằng Watford và West Ham, 2 đội trụ hạng. Tuy nhiên, và nếu nhìn vào lịch thi đấu, chúng ta sẽ càng thấy sự bất công và bất cập của giải pháp này.

Trong ma trận dưới đây, các đội bóng được biểu thị bằng ô hình vuông màu đỏ. Màu đỏ càng đậm thì CLB đó càng mạnh và có vị trí cao trên BXH. Màu đỏ càng nhạt tương ứng với độ yếu và vị trí thấp trên BXH.

Để hiểu đồ họa này, hãy nhìn vào từng đội từ trái sang phải để thấy các đối thủ còn lại của họ. Càng nhiều ô vuông đỏ đậm, có nghĩa càng khó cơ hội kiếm điểm và ngược lại. Chúng ta hãy xem xét 3 đội đang ở diện xuống hạng.  

Theo đồ hoạ này, tuy Norwich đang xếp thứ 20, nhưng các đối thủ còn lại của họ nhẹ hơn Aston Villa và Bournemouth. Họ sẽ gặp 4 đội ở nhóm ngay trên nhóm xuống hạng và chỉ gặp 2 đội ở Top 4. Ngược lại, Bournemouth và Villa có rất nhiều đối thủ ở nửa trên BXH.

Chúng ta cũng  câu hỏi rằng Watford bị kéo trở lại cuộc chiến trụ hạng khi họ phải đấu với Man City, Leicester và Chelsea. Mặc dù kết quả gây sốc của họ trước Liverpool vào cuối tháng 2 nhưng điều đó không đem lại đủ hy vọng cho đội bóng này.

Mặc dù đó không phải là trận chiến ly kỳ nhất mùa này, nhưng hãy xem số phận  cách khác của Arsenal và Spurs. Pháo thủ sẽ phải gặp cả 3 đội trong Top 3 và 2 đội trong nhóm xuống hạng. Trong khi đó, Tottenham phải đối mặt với nhiều đối thủ tầm trung hơn như Newcastle, Everton và Crystal Palace.

Đây là một cái nhìn rất cơ bản về lý do tại sao điểm trung bình là một lựa chọn bất hợp lý. BXH có thể nói dối và vị trí hiện tại không phải là thước đo hoàn hảo về sức mạnh của đội. Nó cũng không tính đến yếu tố lịch thi đấu và động cơ thi đấu của các đối thủ đã hết mục tiêu. Và nó chỉ có giá trị với Opta mà thôi.  

Nó tính toán mức chất lượng của mỗi đội từ góc độ tấn công và phòng thủ từ kết quả trước đó của họ. Để đo lường sức tấn công và phòng thủ, Opta dựa trên số bàn thắng và số bàn thua trong lịch sử các trận đấu.

Hệ số tấn công cho thấy một đội ghi bàn tốt như thế nào, trong khi hệ số phòng ngự cho thấy sức mạnh phòng ngự.  Sử dụng các hệ số này cùng nhau, bên cạnh các hệ số đối lập nhất định và bối cảnh bắt buộc khác (chẳng hạn như sân khách hay sân nhà), Opta có thể đưa ra dự đoán kết quả của một trận đấu hoặc mô phỏng nó. Đây là nguyên lý tính toán của phương pháp này.  

Giả sử hệ số tấn công của đội chủ nhà là 2.1 (nghĩa là trong một trận đấu, tỉ lệ bàn thắng mong đợi của họ là ghi được 2,1 bàn và thủng lưới 1,1 bàn. Các hệ số tương ứng của đội khách là 0,3 và 1,8. Từ thông tin này, chúng ta có thể dự đoán tỉ số trận đấu sẽ là bao nhiêu.

Việc tính toán này khá thú vị như thể môn xác suất thống kê của trò rút những quả bóng màu ra khỏi túi. Màu sắc của các quả bóng trong túi liên quan đến số lượng bàn thắng ghi được và tỷ lệ của mỗi quả bóng được quyết định bởi hệ số tấn công kết hợp với hệ số phòng thủ của đối thủ.

Trong ví dụ trên, đội chủ nhà có năng lực tấn công tốt và đội khách lại phòng ngự tệ hại, vì vậy những quả bóng trong túi mà đội chủ nhà rút ra có thể có giá trị cao hơn, trong khi đội khách có khả năng chọn phảo một quả bóng có giá trị trung bình bằng 0 bàn.  

Từ chiếc túi, đội chủ nhà rút ra 2 bàn thắng còn đội khách chỉ có 1, do đó, kết quả là 2-1.Làm nhiều lần như vậy, qua rất nhiều trận đấu và chúng ta có thể mô phỏng các mùa đầy đủ và có thể tính được vị trí chung cuộc của mỗi CLB sau một mùa giải.  

Ma trận dưới đây cho thấy chính xác kết quả của quá trình trên, nhưng Opta đã không phải rút bất kỳ quả bóng nào ra khỏi túi. Sử dụng dữ liệu sức mạnh của các đội và mô phỏng mùa giải 10.000 lần, Opta cho thấy tỷ lệ số lần mỗi đội kết thúc chung cuộc ở nhiều vị trí khác nhau trên BXH.

Tất cả 3 đội Norwich, Villa và Bournemouth đều xuống hạng thường xuyên hơn 17 đội còn lại trong 10.000 mùa bóng đá, Liverpool vẫn giành danh hiệu và Spurs nhảy vọt lên thứ sáu. Lưu ý rằng những dự đoán này là từ đầu tháng 4 - có tính đến vị trí bảng của tất cả các đội trước khi bóng đá dừng lại vì COVID-19.

So với điểm trung bình, mô hình này của Opta này tính đến sức mạnh theo lịch trình, và sử dụng các hệ số tấn công và phòng thủ là phương tiện chính xác hơn để đo lường thành tích thi đấu (và sức mạnh của đội bóng đó là yếu tố tối hậu chúng ta nên quan tâm ở đây).  

Nhưng cho dù các thống kê có thông minh thế nào, các mô phỏng có tinh vi như thế nào, nhưng rốt cuộc, nó không thể thay thế thực tế. Bởi chúng ta  không sống trong một thế giới nơi mọi thứ xảy ra dựa trên mức trung bình.  

Hãy lấy tỉ lệ 1 ăn 5000 cho khả năng Leicester vô địch cách đây 4 năm làm ví dụ. Tỉ lệ đó là không tưởng nhưng nó đã xảy ra. Với 10.000 khả năng, Leicester chỉ có 2 khả năng bốc trúng bóng có giá trị, tương đương tỉ lệ 0,02%. Nhưng họ đã làm được điều đó.  

Cuộc sống, tuy nhiên, là một trò chơi may rủi, và đôi khi, bóng đá cũng vậy. Vì lý do đó, cách tốt nhất để giải quyết một giải đấu bị trì trệ là cố gắng thực hiện nó trên thực tế hoặc huỷ bỏ hoàn toàn. Bởi những tính toán % lạnh lùng không thể làm thoả mãn được mọi người. Hy vọng, ý đồ dùng điểm số trung bình làm trọng tài cho Premier League sẽ không thành hiện thực.